ભારતના રાજ્યો ,વિસ્તાર, વસ્તી – એક નજર

આપણે જાણીએ છીએ કે ભારત દેશમાં ૨૮ રાજ્યો અને ૭ કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશો આવેલ છે. ભારતનો કુલ વિસ્તાર આશરે 3,166,279 ચોરસ કીમી છે અને કુલ આશરે વસ્તી તા.૨/૯/૨૦૧૧ ના રોજ 1,210,193,422 છે. એક ચોરસ કીમી દીઠ સરેરાશ ૩૮૫ લોકો રહે છે. નીચે આપણાં રાજ્યો, તેનો વિસ્તાર અને તેની આશરે વસ્તી આપેલ છે. જેને લીધે અંદાજ આવશે કે જુદા જુદા પ્રદેશોમાં ચોરસ કીમી દીઠ વસ્તીનું પ્રમાણ જુદુ જુદુ છે.

ક્રમ	નામ	ટુંકુ નામ	પ્રકાર	પટનગર	વિસ્તાર (ચોરસ કીમી)	૦૯/૦૨/૨૦૧૧ ના રોજ આશરે વસ્તી	ચોરસ કીમી. દીઠ વસ્તી
૧	આંદામાન અને નિકોબાર દ્વિપ સમુહ	ANI	કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશ	પોર્ટ બ્લેર	8,248	379,944	46.0649855
૨	આંધ્ર પ્રદેશ	AND	રાજ્ય	હૈદ્રાબાદ	275,069	84,665,533	307.797436
૩	અરુણાચલ પ્રદેશ	ARU	રાજ્ય	ઈટાનગર	83,743	1,382,611	16.510168
૪	આસામ	ASS	રાજ્ય	દિસપુર	78,438	31,169,272	397.37464
૫	બિહાર	BIH	રાજ્ય	પટના	94,163	103,804,637	1102.39305
૬	ચંદીગઢ	CHA	કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશ	ચંદિગઢ	114	1,054,686	9251.63158
૭	છત્તીસગઢ	CHH	રાજ્ય	રાયપુર	135,191	25,540,196	188.919351
૮	દાદરા અને નગર હવેલી	DAD	કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશ	સિલ્વાસ	491	342,853	698.274949
૯	દમણ અને દિવ	DAM	કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશ	દમણ	112	242,911	2168.84821
૧૦	દિલ્હિ	DEL	કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશ	દિલ્હિ	1,483	16,753,235	11296.8543
૧૧	ગોવા	GOA	રાજ્ય	પણજી	3,702	1,457,723	393.766343
૧૨	ગુજરાત	GUJ	રાજ્ય	ગાંધીનગર	196,024	60,383,628	308.042015
૧૩	હરીયાણા	HAR	રાજ્ય	ચંદિગઢ	44,212	25,353,081	573.443432
૧૪	હિમાચલ પ્રદેશ	HIM	રાજ્ય	સીમલા	55,673	6,856,509	123.156809
૧૫	જમ્મુ અને કાશ્મીર	JAM	રાજ્ય	શ્રીનગર / જમ્મુ	101,387	12,548,926	123.772535
૧૬	ઝારખંડ	JHA	રાજ્ય	રાંચી	79,714	32,966,238	413.556439
૧૭	કર્ણાટક	KAR	રાજ્ય	બેંગલુરુ	191,791	61,130,704	318.736041
૧૮	કેરાલા	KER	રાજ્ય	થીરુવનંતપુરમ	38,863	33,387,677	859.112189
૧૯	લક્ષદ્વિપ	LAK	કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશ	કવારાટ્ટી	32	64,429	2013.40625
૨૦	મધ્યપ્રદેશ	MAD	રાજ્ય	ભોપાલ	308,245	72,597,565	235.519035
૨૧	મહારાષ્ટ્ર	MAH	રાજ્ય	મુંબાઈ	307,577	112,372,972	365.349074
૨૨	મનીપુર	MAN	રાજ્ય	ઈમ્ફાલ	22,327	2,721,756	121.904242
૨૩	મેઘાલયા	MEG	રાજ્ય	શિલોંગ	22,429	2,964,007	132.150653
૨૪	મિઝોરમ	MIZ	રાજ્ય	ઐઝ્વાલ	21,081	1,091,014	51.7534273
૨૫	નાગાલેન્ડ	NAG	રાજ્ય	કોહિમા	16,579	1,980,602	119.464503
૨૬	ઓરીસ્સા	OSA	રાજ્ય	ભુવનેશ્વર	155,707	41,947,358	269.399308
૨૭	પોંડીચેરી	PCH	કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશ	પોંડીચેરી	480	1,244,464	2592.63333
૨૮	પંજાબ	PUN	રાજ્ય	ચંદિગઢ	50,362	27,704,236	550.101982
૨૯	રાજસ્થાન	RAJ	રાજ્ય	જયપુર	342,239	68,621,012	200.506114
૩૦	સિક્કિમ	SIK	રાજ્ય	ગંગટોક	7,096	607,688	85.638106
૩૧	તામીલનાડુ	TAM	રાજ્ય	ચેન્નાઈ	130,058	72,138,958	554.667594
૩૨	ત્રીપુરા	TRI	રાજ્ય	અગરતલા	10,486	3,671,032	350.08888
૩૩	ઉત્તર પ્રદેશ	UTT	રાજ્ય	લખનૌ	240,928	199,581,477	828.386393
૩૪	ઉત્તરાખંડ	UAR	રાજ્ય	દેહરાદૂન	53,483	10,116,752	189.158275
૩૫	પશ્ચિમ બંગાળ	WES	રાજ્ય	કોલકાતા	88,752	91,347,736	1029.24707
કુલ	ભારત		દેશ	ન્યુ. દિલ્હિ	3,166,279	1,210,193,422	382.213135

ભારત વિસ્તારવાદી દેશ નથી. તેથી તે આજુબાજુના પ્રદેશને પચાવી પાડવા મથતો નથી. ઉલટાનું આજુબાજુના દેશોમાંથી ભારતનો વિસ્તાર હડપ કરવાની હંમેશા પેરવી થતી હોય છે. તેને લીધે ભારતનો વિસ્તાર વધવાની કોઈ શક્યતા નથી પણ વિસ્તાર ઘટી ન જાય તે તકેદારી રાખવી જરુરી છે. વળી ભારતની વસ્તી કુદકે ને ભુસકે વધી રહી છે.
૦૧/૦૩/૧૯૮૧ ના રોજ 685,184,692 માંથી ૦૯/૦૨/૨૦૧૧ ના રોજ તે 1,210,193,422 જેટલી વધી ગઈ છે. જો આજ ઝડપે વસ્તી વધે અને તે સાથે આંતરમાળખાકીય સુવિધાઓ, રહેઠાણ, પાણી, હવા, અન્ન તથા પ્રાથમિક સુવિધા વધારી ન શકાય તો સ્વાભાવિક જ છે કે પ્રજા વચ્ચે આંતરિક સંઘર્ષ ફાટી નીકળે. આ બાબતે રાજ્યકર્તાઓ, જાગૃત નાગરીકો અને સામાજિક સંસ્થાઓએ અત્યારથી જ ચેતીને પાયાની સુવિધાઓ વધારવા તરફ, કુદરતી તત્વોની યોગ્ય જાળવણી તરફ અને ઓછી જગ્યાંમાં વધુ વસ્તીને પુરતી સુવિધા કેમ આપી શકાય તે બાબતે વૈજ્ઞનિકો,ટેકનોક્રેટસ, સમાજશાસ્ત્રીઓ, અર્થશાસ્ત્રીઓ, NGO વગેરેની સહાયથી નક્કર વિચારણા, આયોજનો અને તેની તબક્કાવાર અમલવારી શરુ કરવાની તાકીદની જરુરીયાત છે.